.
Yasar Sari, University of Virginia
Sureyya Yigit, Cambridge University
The Journal of Turkish Weekly, 19 Mayis 2005
.
Turkistan bugunku adi ile Orta Asya’nin ortasinda tarihsel, stratejik ve demografik olarak bolgenin en onemli ulkesi olan Ozbekistan’daki son olaylarin ve sonuclarin etkisi sadece Orta Asya bolgesini degil basta Kafkasyalar olmak uzere Ortadogu’yu da etkileyecek guctedir. Bunun da iki nedeni vardir. Birincisi, son yillarda once Gurcistan’da sonra Ukrayna ve son olarak da Kirgizistan’daki uzun yillar ayakta kalan rejimlerin cokmesi, yerlerine disariya daha fazla bagimli, iceride daha ozgurlukcu rejimlerin is basina gelmesi. Ikincisi, Amerika Birlesik Devletleri Baskani Bush’un ikinci baskanlik donemi icin hedefledigini iddia ettigi “demokrasi yayma misyonun” sinanacagi bir ulke olmasi. Amerikan baskanlarin adlarini tarihe yazdirmak icin genellikle ikinci ve son baskanlik secimi kazandiktan sonra belirli misyon yuklenirler. Bu tarihi misyonlari, ikinci donemin getirdigi rahatlik ve ic politik baskilarininda azalmasi ile gerceklestirmeye calisirlar. Ornegin, Bill Clinton Israel-Filistin liderlerini baskanliginin son yilinda Camp David’de bir araya getirerek tarihi bir anlasmaya zorlamis, anlasmaya cok yaklasildigi halde gerek donemin Israel basbakani Barak gerekse Filistin lideri Arafat temel olarak Kudus ve Filistin’li gocmenlerin topraklarina donmesi konusunda anlasamadiklarindan basarili olmamistir. Ozbekistan’in Bush’un ‘demokrasi havariliginin’ sinanacagi ülke olması konusuna gelince, Ozbekistan New York’daki Dunya Ticaret Merkezinin ikiz kulelerine ve Washington’daki Pentagon binasina 11 Eylul 2001 yapilan saldirilar sonrasi topraklarini CIA’nin ozel operasyonlari ve Amerikan ordusunun konuslanmasina acmistir. Washington Post’un onemli ve etkili gazetecilerinden, Bob Woodward’in Bush Savasta (Bush at War) kitabinda CIA’nin Ozbekistan uzerinden Taliban rejimini 11 Eylulden bir yil oncesinden beri gozetledigi yazilmakta. Gerek CIA’nin gerekse Amerikan ordusunun Ozbekistan ile ozel iliski gelistirdigi belirtilmektedir. Bugun Orta Asya’daki en buyuk Amerikan askeri ustu Ozbekistan’in Afganistan sinirina yakin olan Karsi/Khanabad sehrindeki Sovyetlerin Afgan savasindan kalma askeri ustur. Boylece Ozbekistan Amerikanin bolgedeki en yakin muttefiklerinden biri olmustur. Amerikan Disisleri Bakanliginin her yil yayinlandigi Insan Haklari raporlarinda Ozbekistan insan haklarinin ihlal edildigi ve demokrasinin olmadigi ulkeler arasinda anilmistir (2001 Eylul’den itibaren Ozbekistan adi daha az yazilir oldu). Bu durum diger insan haklari orgutlerinin ve uluslararasi orgutlerin yayinladigi raporlar ile desteklenmistir (Uluslararasi Af Orgutu, Helsinki Vatandaslik Forumu ve Ozgurluk Evi, AGIT, BM). Ozbekistan, Amerikan Baskani Bush’un “demokrasi yayma” misyonu konusunda samimi olup olmadiginin test edilecegi ulke olacaktir. Bush’un alacagi tavira gore basta Orta Dogu’da olmak uzere diger bolgelerde hangi yolu izleyecegini tahmin edebiliriz.
Turkistan bugunku adi ile Orta Asya’nin ortasinda tarihsel, stratejik ve demografik olarak bolgenin en onemli ulkesi olan Ozbekistan’daki son olaylarin ve sonuclarin etkisi sadece Orta Asya bolgesini degil basta Kafkasyalar olmak uzere Ortadogu’yu da etkileyecek guctedir. Bunun da iki nedeni vardir. Birincisi, son yillarda once Gurcistan’da sonra Ukrayna ve son olarak da Kirgizistan’daki uzun yillar ayakta kalan rejimlerin cokmesi, yerlerine disariya daha fazla bagimli, iceride daha ozgurlukcu rejimlerin is basina gelmesi. Ikincisi, Amerika Birlesik Devletleri Baskani Bush’un ikinci baskanlik donemi icin hedefledigini iddia ettigi “demokrasi yayma misyonun” sinanacagi bir ulke olmasi. Amerikan baskanlarin adlarini tarihe yazdirmak icin genellikle ikinci ve son baskanlik secimi kazandiktan sonra belirli misyon yuklenirler. Bu tarihi misyonlari, ikinci donemin getirdigi rahatlik ve ic politik baskilarininda azalmasi ile gerceklestirmeye calisirlar. Ornegin, Bill Clinton Israel-Filistin liderlerini baskanliginin son yilinda Camp David’de bir araya getirerek tarihi bir anlasmaya zorlamis, anlasmaya cok yaklasildigi halde gerek donemin Israel basbakani Barak gerekse Filistin lideri Arafat temel olarak Kudus ve Filistin’li gocmenlerin topraklarina donmesi konusunda anlasamadiklarindan basarili olmamistir. Ozbekistan’in Bush’un ‘demokrasi havariliginin’ sinanacagi ülke olması konusuna gelince, Ozbekistan New York’daki Dunya Ticaret Merkezinin ikiz kulelerine ve Washington’daki Pentagon binasina 11 Eylul 2001 yapilan saldirilar sonrasi topraklarini CIA’nin ozel operasyonlari ve Amerikan ordusunun konuslanmasina acmistir. Washington Post’un onemli ve etkili gazetecilerinden, Bob Woodward’in Bush Savasta (Bush at War) kitabinda CIA’nin Ozbekistan uzerinden Taliban rejimini 11 Eylulden bir yil oncesinden beri gozetledigi yazilmakta. Gerek CIA’nin gerekse Amerikan ordusunun Ozbekistan ile ozel iliski gelistirdigi belirtilmektedir. Bugun Orta Asya’daki en buyuk Amerikan askeri ustu Ozbekistan’in Afganistan sinirina yakin olan Karsi/Khanabad sehrindeki Sovyetlerin Afgan savasindan kalma askeri ustur. Boylece Ozbekistan Amerikanin bolgedeki en yakin muttefiklerinden biri olmustur. Amerikan Disisleri Bakanliginin her yil yayinlandigi Insan Haklari raporlarinda Ozbekistan insan haklarinin ihlal edildigi ve demokrasinin olmadigi ulkeler arasinda anilmistir (2001 Eylul’den itibaren Ozbekistan adi daha az yazilir oldu). Bu durum diger insan haklari orgutlerinin ve uluslararasi orgutlerin yayinladigi raporlar ile desteklenmistir (Uluslararasi Af Orgutu, Helsinki Vatandaslik Forumu ve Ozgurluk Evi, AGIT, BM). Ozbekistan, Amerikan Baskani Bush’un “demokrasi yayma” misyonu konusunda samimi olup olmadiginin test edilecegi ulke olacaktir. Bush’un alacagi tavira gore basta Orta Dogu’da olmak uzere diger bolgelerde hangi yolu izleyecegini tahmin edebiliriz.
...
Yazinin Tamami Icin Basliga Tiklayiniz
.
1 yorum:
Dun aksamki "Kurtlar Vadisi" ni seyredenler bu konunun "oz" unu anlamis olsa gerek.
Yorum Gönder